Elke dinsdag ben ik voor het nieuws van 11 uur te gast in het KRO NCRV programma Spraakmakers op Radio 1 om actuele ontwikkelingen op het gebied van architectuur en stedelijk leven te bespreken. De expositie Places of Hope, onderdeel van Leeuwarden Culturele Hoofdstad, toont activisme dat ergens vóór is, in plaats van tegen. De problemen van deze tijd zijn uitdagingen die oproepen om onszelf opnieuw uit te vinden. 

Places of Hope is onderdeel van de manifestatie Leeuwarden Culturele Hoofdstad. Het idee is dat er enorm veel problemen – ‘uitdagingen’ – op ons afkomen waar je helemaal wanhopig van kunt worden. Zoals daar zijn: klimaatverandering, de crisis op de woningmarkt, de energietransitie waarbij we en alternatief zoeken voor fossiele brandstoffen. Wat kan ik als individu daar nou aan doen, behalve offers brengen en jezelf van alles ontzeggen?? De samenstellers willen laten zien dat al deze uitdagingen ook positief kunnen zijn, dat we net als in het verleden in staat zijn onszelf opnieuw uit te vinden en het beter te doen.

Bij de ingang staat er bijvoorbeeld een ‘energietoren’ van een meter of vijf hoog. Onderin ligt hout, daarbovenop terug, daarop kolen, dan nog wat olievaten en helemaal bovenop zonnepanelen. Nog een mooi voorbeeld is een film die er draait, waar te zien is hoe in de jaren zeventig het aardgas werd aangelegd, hoe fornuizen met grote aantallen tegelijk in de jaren zestig werden ingezameld om ze voor aardgas geschikt te maken. Dat kunnen we nu net zo snel terugdraaien, zou je zeggen. Met andere woorden: we kunnen dingen ten goede veranderen.

Tegelijkertijd zit er iets onrealistisch-utopisch in, alsof we gewoon door kunnen gaan met wat we nu toen en toch al deze gevaren afwenden – en dat geloof ik nou ook weer niet.

De kiem voor dit alles is in de jaren 60 en 70 gelegd, met de opkomst van allerlei protestbewegingen. De entree naar de tunnel is ook gewijd aan de protesten en de innovaties van een generatie geleden. Er staat aan het begin een witte fiets, het allereerste idee van de Provo’s om fietsen te delen, en aan het eind een ov-fiets – de deelfiets is helemaal gewoon geworden. Er hangen ook allemaal affiches en spandoeken, tegen de afbraak van de binnensteden, tegen de Vietnamoorlog, tegen kernenergie – maar toen ook al tegen de gaswinning!

Verandering kan snel gaan

We horen al lang dat we voor een ommekeer staan, maar gaan we die ook echt meemaken? Het lijkt zo langzaam te gaan. Maar aan de andere kant hebben we ook gezien hoe onverwacht snel het ineens kan gaan. Niemand had voorspeld dat minister Wiebes zou zeggen dat het de gaskraan echt dicht zou draaien in Noord-Nederland. En dan ineens heeft iedereen de mond vol van de hybride warmtepomp en de zonnepanelen en de geothermie, oftewel aardwarmte.

Als je soms terugblikt blijkt pas hoe snel verandering kan gegaan – ik weet nog dat er in het vliegtuig en in de bioscoop werd gerookt!

Wat je op ‘Places of Hope’ heel goed ziet is dat veel veranderingen niet alleen door moedige bestuurders als Eric Wiebes worden aangejaagd, maar juist door enkelingen die zich helemaal voor iets inspannen. Het zijn er in Leeuwarden ruim dertig en ze worden ‘landmakers’ genoemd. Zo is Luc van Tiggelen bezig Ameland al z’n eigen energie op te laten produceren. Klaas Sietse Spoelstra spant zich in voor de grutto als ‘kening fan e greide’, koning van de weide. Roel Posthoorn van Natuurmonumenten heeft het initiatief tot de Markerwadden genomen, waar ik hier over heb verteld. Nynke-Rixt Jukema wil de duisternis terugbrengen en van het Waddengebied een ‘dark sky park’ maken.

Meer lezen?

Meer trends in De stad in Spraakmakers vind je hier.