Wie Nederland zegt, zegt dijken. ‘Dankzij de dijken’ zingt Freek de Jonge met de Nits. De dijk is een geweldig staaltje oer-Hollandse ingenieursvernuft – maar ook een domme hoop aarde. Wat doen we met de dijken nu de zeespiegel rijst? Rijzen de dijken mee? De Afsluitdijk wel: na 90 jaar wordt deze icoon van de Nederlandse waterbeheersing breder en hoger. De ecologie krijgt ook een steun in de rug: onder de Afsluitdijk door komt er na die 90 jaar een ‘rivier’ voor de vissen die van de zoute Waddenzee naar het zoete IJsselmeer om te paaien. Maar in het pittoreske plaatsje Durgerdam vlak boven Amsterdam weet niemand hoe het moet met de dijkversteviging, vertelt inwoonster Marianne van Leeuwen. De burgers gaan niet zomaar mee in de veiligheidsbenadering van de overheid – dus wordt de beslissing tien jaar uitgesteld. Een dijk kan ook land art zijn, zoals de ‘slapende’ dijk tussen Almere en Lelystad. Architect Dingeman Deijs en componist Jolle Roelofs hebben de geschiedenis van deze Knardijk in een muzikale tijdsreis vervat. Hoe dat eruit ziet, en hoe het voelt om languit ín een dijk te liggen, hoor je in deze 7e aflevering van Nattigheid: ‘Duizenden dijken: vernuft en verzet’.

De Slapende Dijk: een muzikale reis door de tijd

Een dijk kan zo veel meer zijn dan een domme hoop aarde, vindt architect Dingeman Deijs. Hij houdt zich al jaren bezig met innovatie van dit oeroude concept. Voor Dordrecht bijvoorbeeld bedacht hij een dijk met een raam erin. Zijn nieuwste project is een ingreep in de Slapende Dijk, een dijk van twintig kilometer lang die in de jaren vijftig is aangelegd in de Flevopolder, waar Dingeman zelf is geboren en getogen. De dijk scheidde het water in tweeën zodat eerst de ene kant, daarna de andere kon worden leeggepompt.

Hij heeft een sleuf van een meter diep in de bovenkant van de dijk laten graven waarbij elke knik een fase in het leven van de dijk vertegenwoordigt. Componist Jolle Roelofs heeft daar muziek bij gecomponeerd waarbij ieder tijdperk net anders is, van de naooorlogse jaren tot en met de toekomst. De bezoeker wordt uitgenodigd om al luisterend ín de dijk te gaan zitten en soms zelfs liggen, om deze bijzondere sense of place te ervaren.

Onder de foto’s vind je een diagram dat de opeenvolgende tijdvakken van de Slapende Dijk aangeven. Terwijl je kijkt en leest kun je hier ook de muziek beluisteren die Jolle Roelofs heeft gecomponeerd om je op deze tijdreis te begeleiden:

Hemels wonen: hoogbouw is het thema van de nieuwe reeks podcasts van Merel Pit en mij voor de Architect NL. In deze tweede aflevering spreken we met Caro van de Venne van Barcode en planoloog en stedebouwkundige Emiel Arends, samensteller van Rotterdams hoogbouwvisie. “We gaan naar zestigduizend inwoners toe [in Rotterdam], en daar hebben we die torens hard bij nodig”, aldus Arends. “Zolang je het maar koppelt aan openbaar vervoer en nabijheid, zit dat echt prima.”

Hemels wonen – wonen op hoogte, hoe hemels is dat nou? Wat betekent hoogbouw voor de stad en het straatleven, en hoe maak je goede woontorens? In deze driedelige serie praten hoofdredacteur van De Architect Merel Pit en ik met architecten en stedenbouwkundigen door over wonen in hoogbouw. We beginnen met Diederik Dam en Irma van Oort van KCAP over Rotterdam, de stad met de hoogste torens van Nederland. De hoogste, de Zalmhaventoren, gaat die jaar open – na een aanloop van liefst 20 jaar. Hoe is hoogbouw daar aangepakt, en welke lessen kunnen we daaruit halen?

Op het Burgerijpad in Tilburg verrijst een CPO woningbouwproject, dat wil zeggen Collectief Particulier Opdrachtgeverschap. Het is een enorm gedoe geweest.

Droogte? In nat Nederland? Het was in 2018 en 2019 al droog en nu hebben we in mei van 2022 dat record al gebroken. Het waterland wordt droogteland. Zelfs Arjen Lubach heeft het erover in zijn Avondshow! De droogte heeft impact op bijna alles: de landbouw, de natuur, de dijken, het drinkwater, op de funderingen van onze huizen, en zeker op de toch al hoge voedselprijzen. Maar deze uitdaging doet óók innoveren. De binnenvaart bouwt schepen voor laagwater. En Rotterdam, die maar drie maanden drinkwater op voorraad heeft, kijkt naar manieren om regenwater op te slaan en bewaren voor droge tijden. Ideeën genoeg in deze aflevering van Nattigheid. 

Na de zomerstop gaat Nattigheid weer verder op dinsdag 13 september, met ‘Duizend dijken’. Tot dan!

www.nattigheid.nl | https://www.gids.tv/video/444238/de-avondshow-met-arjen-lubach-nederland-is-te-droog | www.nederlanddroogteland.nl | rotterdamsweerwoord.nl/ | www.concordiadamen.com/news/tewaterlating1etanker

In beeld: waterland wordt droogteland

Volkskrant-fotograaf Marcel van den Bergh volgt al jaren de droogte in Nederland. Alles komt er langs: woonboten die droogvallen en waarvan de leidingen breken, natuurbranden, laag water in de rivieren, mensen en dieren op zoek naar verkoeling, sterk vermagender dieren die onvoldoende eten kunnen vinden, landbouwwerktuigen die enorme stofwolken opwerpen. Dat laatste beeld siert het omslag van het boek ‘Nederland Droogteland’ door wetenschapsjournalist René Didde. Hieronder een selectie van enkele van zijn beelden:

17-7-2019, Nederland, Otterlo
Brand op de Hoge Veluwe ivm langdurige droogte. 12-11-2015, Nederland, Nijmegen
Extreem laag water in de Rijn legt van alles bloot. Everzwijnen op de Hoge Veluwe zijn sterk vermagerd doordat ze door de droogte te weinig voedsel kunnen vinden, 2018 Boer aan het werk in droge tijden in Appeltern, 2018

Sponstuin van De Urbanisten in havengebied Rotterdam

Het oude havengebied van Rotterdam, de Merwe-Vierhavens oftewel M4H, is een verzamelplaats van allerlei experimenten en initiatieven op het gebied van kunst en stedelijk leven. Kunstenaar Joep van Lieshout heeft er een enorme complex met ateliers en tentoonstellingsruimten, hier is het Dakpark aangelegd en ook de Sponstuin. Florian Boer en Dirk van Peijpe van De Urbanisten hebben dit experiment ontwikkeld in samenwerking met de gemeente en met de Voedseltuin om te kijken hoe we slimmer water kunnen opvangen én vasthouden voor droge tijden. De tuin moet ook de biodiversiteit een handje helpen.

“Het stadsgroen moet werken als een spons”, vertelt Dirk van Peijpe. “Een spons kan water snel opnemen en tijdelijk vasthouden, waarna het geleidelijk aan weer in de bodem kan worden opgenomen. Daarmee kun je de extremen van het klimaat beheersen.”

De Sponstuin bestaat uit een aantal verschillende soorten beplanting en ook verschillende grondsoorten die in uiteenlopend delen van Nederland voorkomen, zoals veen, klei en zand. Eén grondsoort is eraan toegevoegd: puin.